اگر بیماری کلیوی و دیابت دارید، باید مراقب مصرف قند و برخی مواد مغذی مانند سدیم و پتاسیم باشید. کلیه‌ها در بسیاری از جنبه‌های سلامتی از جمله فیلتر کردن خون، حذف مواد زائد، تولید هورمون‌ها، تقویت استخوان‌ها و تنظیم تعادل مایعات و فشار خون نقش دارند.
عوامل مختلف و شرایط سلامتی، از جمله دیابت، می‌تواند خطر ابتلا به بیماری کلیوی را افزایش دهد. قند خون بالا به صورت طولانی مدت ممکن است به رگ‌های خونی، از جمله رگ‌های موجود در کلیه‌ها نیز آسیب برساند. در نتیجه، از هر ۳ بزرگسال مبتلا به دیابت، حدود ۱ نفر به بیماری کلیوی مبتلا هستند.
دستورالعمل‌های غذایی برای بیماری کلیوی و دیابت بر اساس مرحله‌ی بیماری کلیوی متفاوت است؛ اما به طور کلی شامل نظارت بر مصرف قند، سدیم، پتاسیم و فسفر است.
افراد مبتلا به بیماری کلیوی باید مصرف پروتئین خود را نیز کنترل کنند؛ زیرا کلیه‌ها در فیلتر کردن مواد زائد ناشی از متابولیسم پروتئین مشکل پیدا می‌کنند. با این حال، افراد مبتلا به مرحله‌ی نهایی بیماری کلیه ممکن است به پروتئین بیشتری نیاز داشته باشند.
یک متخصص تغذیه می‌تواند بسته به مرحله‌ی بیماری کلیوی، در مورد نیازهای فردی‌تان به پروتئین و سایر مواد مغذی به شما توصیه کند.
در این مقاله ۴ ماده‌ی غذایی که در صورت ابتلا به بیماری کلیوی و دیابت باید آن‌ها را محدود کنید یا از آن‌ها اجتناب کنید را با هم می‌خوانیم.
۱. سدیم
غذاهای پر سدیم برای افراد مبتلا به بیماری کلیوی و دیابت ایده‌آل نیستند؛ زیرا سدیم اضافی می‌تواند کلیه‌ها را تحت فشار قرار دهد و منجر به فشار خون بالا و تجمع مایعات شود. از آن‌جایی که این محصولات معمولاً نمکی محتوای سدیم بالایی دارند، در صورت ابتلا به بیماری کلیوی و دیابت باید مصرف آن‌ها را محدود کنید.
نمونه‌های دیگری از غذاهای فرآوری‌شده با سدیم بالا که باید آن‌ها را محدود کنید، نودل‌های فوری، پیتزای منجمد، فست فود و وعده‌های غذایی منجمد هستند.
۲. فسفر
کلیه‌های سالم می‌توانند به راحتی فسفر اضافی را از خون خارج کنند، اما زمانی که فرد مبتلا به بیماری کلیوی شود این‌طور نیست. داشتن سطح فسفر خون بالا برای مدت طولانی می‌تواند خطر بیماری قلبی را افزایش دهد، استخوان ها را ضعیف کند و خطر مرگ زودرس را افزایش دهد.
نوشابه‌های تیره رنگ حاوی فسفر هستند که برای جلوگیری از تغییر رنگ، افزایش ماندگاری و طعم دادن به آن استفاده می‌شود. با این حال، آن‌ها حاوی نوع متفاوتی از فسفر هستند که به طور طبیعی در غذاها یافت می‌شود و این نوع فسفر راحت تر جذب خون می‌شود. لوبیا و عدس نیز دارای فسفر نسبتاً بالایی هستند؛ اما اگر از خوردن آن‌ها لذت می‌برید، می‌توانید آن‌ها را به مقدار کم مصرف کنید.
در واقع، برخی تحقیقات نشان می‌دهند که رژیم‌های غذایی مبتنی بر گیاه، که بیشتر به حبوبات، غلات کامل، آجیل و دانه‌ها برای پروتئین متکی هستند، ممکن است پیشرفت بیماری مزمن کلیوی (CKD) را کاهش دهند. علاوه بر این، جذب فسفر می‌تواند برای منابع مختلف غذایی متفاوت باشد. تنها ۴۰ تا ۵۰ درصد فسفر از منابع گیاهی جذب می‌شود؛ در حالی که این میزان از منابع حیوانی تا ۷۰ درصد است.
۳. پتاسیم
بدن افراد دارای بیماری کلیوی، نمی‌تواند پتاسیم را به درستی دفع کند و این می‌تواند منجر به افزایش سطح پتاسیم خون شود. اگر بیماری کلیوی درمان نشود، می‌تواند باعث خستگی، ضعف عضلانی، مشکلات قلبی و حتی مرگ شود.
اگر دچار این بیماری هستید، ممکن است پزشک مصرف میوه‌های پر پتاسیم مانند موز، آووکادو، زردآلو، کیوی و پرتقال را برایتان محدود کند.
بسیاری از انواع سبزیجات سبز رنگ مانند اسفناج، شاتوت و چغندر نیز حاوی مقادیر زیادی پتاسیم هستند و باید به صورت متعادل در رژیم غذایی مصرف شوند.
سیب‌زمینی و سیب‌زمینی شیرین نیز سرشار از پتاسیم هستند. با این حال، می‌توان آن‌ها را خیس یا آب‌کشی کرد تا محتوای پتاسیم آن‌ها به میزان قابل توجهی کاهش یابد.
یک مطالعه نشان داد که خیساندن سیب‌زمینی پس از پختن، پتاسیم آن را تا ۷۰ درصد کاهش می‌دهد و در نتیجه سطح پتاسیم برای افراد مبتلا به بیماری کلیوی مناسب است.
۴. شکر اضافه شده و فرآوری شده
اگر بیماری کلیوی و دیابت دارید، بهتر است مصرف آب میوه و سایر نوشیدنیهای شیرین شده با قند مانند نوشابه را محدود کنید. این نوشیدنی‌ها دارای قند افزوده‌ی بالایی هستند که می‌تواند باعث افزایش سریع قند خون شود و این موضوع نگران کننده است؛ زیرا دیابت بر توانایی بدن برای جذب قند به شدت تأثیر می‌گذارد.
بالا بودن سطح قند خون در یک دوره‌ی طولانی می‌تواند به اعصاب آسیب برساند، به کلیه‌ها آسیب بیشتری وارد کند و خطر ابتلا به بیماری قلبی را افزایش دهد.
سایر غذاهای سرشار از قند افزوده شامل محصولات پخته شده، آب‌نبات، کلوچه و دونات است.
غذاهای ایمن برای بیماری مزمن کلیوی
اگر بیماری کلیوی و دیابت دارید، بسیاری از غذاها می‌توانند در رژیم غذایی سالم و کامل برای شما قرار بگیرند. به گفته‌ی مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری‌ها، موارد زیر چند نمونه از غذاها و نوشیدنیهای مناسب برای افراد مبتلا به بیماری کلیوی و دیابت است:
• سبزیجات: بادمجان، شلغم، گل کلم، پیاز
• میوه‌ها: سیب، آلو، توت، گیلاس، انگور
• پروتئین‌ها: مرغ و ماهی بدون چربی، تخم‌مرغ، غذاهای دریایی کم سدیم
• کربوهیدرات‌ها: پاستا، نان ساندویچی، بیسکویت بدون نمک، نان سفید، نان شیرینی
• نوشیدنی‌ها: آب، چای شیرین نشده، نوشابه‌های رژیمی شفاف
یک پزشک یا متخصص تغذیه همچنین می‌تواند توصیه‌هایی برای غذاهای مغذی ارائه دهد که آن‌ها را در برنامه‌ی غذایی خود بگنجانید.
سوالات متداول
افراد مبتلا به دیابت و بیماری کلیوی از چه میوه‌هایی باید اجتناب کنند؟
اگر بیماری کلیوی دارید، احتمالاً لازم است مصرف میوه‌های پر پتاسیم از جمله زردآلو، موز، طالبی و خرما را محدود کنید. میوه‌های خشک نیز اغلب سرشار از پتاسیم و کربوهیدرات هستند که در صورت مصرف زیاد می‌توانند سطح قند خون را افزایش دهند.
بهترین نان برای بیماری کلیوی و دیابت چیست؟
از آن‌جایی که نان های سبوس دار سرشار از فسفر هستند، افراد مبتلا به بیماری کلیوی و دیابت باید نان سفید را به جای آن انتخاب کنند.
چه چیزی باعث بدتر شدن کارکرد کلیه‌ها می‌شود؟
طبق گفته‌ی بنیاد ملی کلیه، خوردن مقادیر زیاد سدیم، قند و فسفر می‌تواند بر سلامت کلیه تأثیر منفی بگذارد. عدم تحرک بدنی، مصرف زیاد الکل و مصرف ناکافی آب نیز می‌تواند مضر باشد.
کلام آخر
اگر بیماری کلیوی و دیابت دارید، بهتر است مصرف قند اضافه شده و برخی مواد مغذی از جمله سدیم، پتاسیم و فسفر را تعدیل کنید. محدودیت‌های غذایی برای بیماری کلیوی و دیابت به مرحله‌ی بیماری کلیوی بستگی دارد. با این حال، محدود کردن این مواد مغذی می‌تواند مفید باشد و این امکان را می‌دهد که بیماری کلیوی را بهتر مدیریت کنید و احتمال بدتر شدن آن در طول زمان را کاهش دهید.
حتماً با پزشک متخصص برای توصیه‌های تخصصی بر اساس مرحله بیماری کلیوی خود صحبت کنید.