علائم کبد چرب: راهنمای کامل تشخیص و درمان بیماری کبد چرب

نشانه های اولیه کبد چرب

انباشت بیش از حد چربی در کبد، منجر به التهابی می شود که عوارضی را برای کبد ایجاد می کند. تغییرات خاصی در رژیم غذایی و برنامه ورزشی می تواند به بهبود این وضعیت و بدن مندی شما کمک کند. بیماری کبد چرب که به عنوان استئاتوز کبدی نیز شناخته می شود، زمانی اتفاق می افتد که چربی بالایی در کبد جمع شود. داشتن مقادیر کم چربی در کبد طبیعی است، اما مقدار زیاد آن می تواند به مشکلی برای سلامتی تبدیل شود و علائم کبد چرب را نشان دهد.

کبد شما دومین عضو بزرگ بدن شماست که به پردازش مواد مغذی موجود در غذا و نوشیدنی کمک کرده و مواد مضر خون را فیلتر می کند. چربی بیش از حد در کبد می تواند باعث التهاب کبد شود و به آن آسیب برساند و زخم ایجاد کند. در موارد حادتر، این زخم می تواند منجر به نارسایی کبد شود. کبد چرب در فردی که مقدار زیادی الکل مصرف می کند، به عنوان بیماری کبد چرب الکلی (AFLD) شناخته می شود. ولی در افرادی با میزان کم مصرف الکل ، به بیماری کبد چرب غیرالکلی (NAFLD) معروف است. بر اساس بررسی تحقیقاتی در سال ۲۰۱۷، NAFLD، تقریبا ۲۵ تا ۳۰ درصد از مردم ایالات متحده و اروپا را تحت تاثیر قرار می دهد.

علایم کبد چرب

برای شناخت علائم کبد چرب نیاز است بدانیم که کبد چرب می تواند در چهار مرحله پیشرفت کند، از جمله:

۱. کبد چرب ساده: تجمع چربی اضافی در کبد وجود دارد. کبد چرب ساده اگر پیشرفت نکند تا حد زیادی بی ضرر است.
۲. استئاتوهپاتیت: علاوه بر چربی اضافی، التهاب نیز در کبد وجود دارد.
۳. فیبروز: التهاب مداوم در کبد باعث ایجاد اسکار شده است. با این حال، کبد هنوز هم می تواند به طور کلی عملکرد طبیعی داشته باشد.
۴. سیروز: زخم های کبدی گسترده شده است و توانایی کبد را مختل می کند. این شدیدترین مرحله است و برگشت ناپذیر است.
هر دو AFLD و NAFLD به طور مشابه ظاهر می شوند. با این حال، در بسیاری از موارد، علایم کبد چرب، قابل توجه و مشخص نیست. اما ممکن است احساس خستگی یا احساس ناراحتی یا درد در سمت راست بالای شکم خود داشته باشید.

برخی از افراد مبتلا به بیماری کبد چرب، دچار عوارضی از جمله زخم شدن کبد می شوند. اسکار کبد به عنوان فیبروز کبد شناخته می شود. اگر دچار فیبروز شدید کبدی شوید، به آن سیروز می گویند، یک وضعیت بالقوه تهدید کننده زندگی که می تواند باعث نارسایی کبد شود. آسیب کبدی ناشی از سیروز دائمی است. به همین دلیل بسیار مهم است که در وهله اول از توسعه آن جلوگیری کنید. سیروز ممکن است علائمی مانند:

• درد شکم
• از دست دادن اشتها
• کاهش وزن
• ضعف یا خستگی
• حالت تهوع
• خارش پوست
• زردی پوست و چشم
• کبودی یا خونریزی آسان
• ادرار تیره رنگ
• مدفوع رنگ پریده
• تجمع مایع در شکم (آسیت)
• تورم پا
• ظاهر شدن خوشه های شبکه مانند رگ های خونی زیر پوست
• بزرگ شدن سینه در مردان
• گیجی

برای کمک به جلوگیری از پیشرفت علایم کبد چرب و عوارض آن، پیروی از برنامه درمانی توصیه شده توسط پزشک بسیار مهم است.

انواع بیماری کبد چرب

دو نوع اصلی بیماری وجود دارد: غیر الکلی و الکلی.

کبد چرب در دوران بارداری نیز ممکن است اتفاق بیفتد، البته شایع نیست.

بیماری کبد چرب غیر الکلی (NAFLD)

زمانی اتفاق می افتد که چربی در کبد افرادی که الکل زیادی نمی نوشند، تجمع می یابد. اگر چربی اضافی در کبد خود دارید و سابقه مصرف زیاد الکل ندارید، ممکن است تشخیص NAFLD دریافت کنید. اگر التهاب یا سایر عوارض وجود نداشته باشد، این وضعیت به عنوان NAFLD ساده شناخته می شود. استئاتوهپاتیت غیر الکلی (NASH) نوعی NAFLD است. زمانی است که تجمع چربی اضافی در کبد با التهاب همراه است. پزشک ممکن است NASH را در موارد زیر تشخیص دهد:

• چربی اضافی در کبد خود دارید
• کبد شما ملتهب است
• سابقه مصرف زیاد الکل ندارید

در صورت عدم درمان، NASH می تواند باعث فیبروز کبدی شود که در موارد شدیدتر می تواند به سیروز و نارسایی کبد تبدیل شود.

بیماری کبد چرب الکلی (AFLD)

مصرف زیاد الکل به کبد آسیب می رساند. بیماری کبد چرب الکلی (AFLD) اولین مرحله بیماری کبدی مرتبط با الکل است. اگر التهاب یا عوارض دیگری وجود نداشته باشد، این بیماری به عنوان کبد چرب الکلی ساده شناخته می شود. استئاتوهپاتیت الکلی (ASH) نوعی AFLD است. زمانی است که تجمع چربی اضافی در کبد با التهاب همراه می شود که به هپاتیت الکلی نیز معروف است. پزشک ممکن است ASH را در موارد زیر تشخیص دهد:

• چربی اضافی در کبد خود دارید
• کبد شما ملتهب است
• الکل زیاد می نوشید

اگر به درستی درمان نشود، ASH می تواند باعث فیبروز کبدی شود. اسکار شدید کبد (سیروز) می تواند منجر به نارسایی کبد شود.

کبد چرب حاد بارداری (AFLP)

زمانی اتفاق می افتد که در دوران بارداری چربی اضافی در کبد ایجاد شود که عارضه ای نادر اما جدی در بارداری است. علت دقیق آن ناشناخته است، اما ژنتیک میتواند یک دلیل مهم برای آن باشد. هنگامی که AFLP ایجاد می شود، معمولاً در سه ماهه سوم بارداری ظاهر می شود و در صورت عدم درمان، خطرات جدی برای سلامتی مادر و نوزاد به همراه دارد. اگر پزشک AFLP را تشخیص دهد، سعی می کند نوزاد را در سریعترین زمان ممکن به دنیا بیاورد. ممکن است مادر چند روز پس از زایمان هم نیاز به مراقبت های بعدی داشته باشد. ولی سلامت کبد احتمالا ظرف چند هفته پس از زایمان به حالت عادی باز می گردد.

علل ایجاد بیماری کبد چرب

در این بیماری، چربی اضافی در سلول های کبدی ذخیره می شود و در آنجا تجمع می یابد. عوامل مختلفی می توانند باعث این تجمع چربی شوند و باعث بروز علایم کبد چرب شوند. نوشیدن بیش از حد الکل می تواند باعث AFLD شود. مصرف زیاد الکل می تواند فرآیندهای متابولیک خاصی را در کبد تغییر دهد. برخی از این محصولات متابولیک می توانند با اسیدهای چرب ترکیب شده، منجر به تشکیل انواع چربی انباشته در کبد شوند.

در افرادی که زیاد الکل نمی نوشند، علت بیماری کمتر مشخص است. در مورد این افراد به نظر می رسد که بدن بیش از حد چربی تولید می کند یا به اندازه کافی چربی را متابولیزه نمی کند. یک یا چند عامل از عوامل زیر ممکن است در افرادی که الکل زیادی مصرف نمی‌کنند و به بیماری کبد چرب مبتلا می‌شوند، نقش داشته باشد:

• چاقی
• دیابت نوع ۲
• مقاومت به انسولین
• سطوح بالای چربی، به ویژه تری گلیسیرید در خون
• سندرم متابولیک

سایر علل بالقوه کبد چرب عبارتند از:

• بارداری
• عوارض جانبی برخی از انواع داروها
• برخی از انواع عفونت ها مانند هپاتیت C
• برخی از شرایط ژنتیکی نادر

عوامل افزاینده خطر ابتلا

عامل خطر اصلی برای AFLD، مصرف مقادیر زیاد الکل است. مراکز کنترل و پیشگیری از بیماری ها (CDC) نوشیدنی سنگین را اینگونه تعریف می کند:

• ۱۵ نوشیدنی یا بیشتر در هفته برای مردان
• ۸ نوشیدنی یا بیشتر در هفته برای زنان

تحقیقات نشان داده است که مردانی که روزانه ۴۰ تا ۸۰ گرم الکل مصرف می کنند و زنانی که ۲۰ تا ۴۰ گرم الکل در روز در طی ۱۰ تا ۱۲ سال مصرف می کنند، در معرض خطر ابتلا به بیماری شدید کبدی مرتبط با الکل هستند. علاوه بر مصرف زیاد الکل، سایر عوامل خطر برای AFLD عبارتند از:

• سن بالاتر
• ژنتیک
• چاقی
• استعمال سیگار
• سابقه برخی عفونت ها، مانند هپاتیت C

عوامل خطر اصلی برای NAFLD

• اضافه وزن یا چاقی
• مقاومت به انسولین
• دیابت نوع ۲
• کلسترول بالا
• تری گلیسیرید بالا
• سندرم متابولیک

سایر عوامل خطر برای NAFLD

• سن بالاتر
• داشتن سابقه خانوادگی بیماری کبدی
• مصرف برخی داروها، مانند متوترکسات (Trexall)، تاموکسیفن (Nolvadex)، و آمیودارون (Pacerone)
• بارداری
• سابقه برخی عفونت ها، مانند هپاتیت C
• سندرم تخمدان پلی کیستیک (PCOS)
• آپنه انسدادی خواب
• قرار گرفتن در معرض سموم خاص
• کاهش وزن سریع
• شرایط ژنتیکی نادر، مانند بیماری ویلسون یا هیپوبتالیپوپروتئینمی

به یاد داشته باشید که داشتن عوامل خطر به این معنی است که در مقایسه با افرادی که فاکتورهای خطر ندارند، در معرض خطر بالاتری برای ابتلا به بیماری کبد چرب هستید. اگر یک یا چند عامل خطر برای بیماری کبد چرب دارید، با پزشک در مورد راهکارهای پیشگیری صحبت کنید.

کبد چرب چگونه تشخیص داده می شود؟

برای تشخیص کبد چرب، پزشک سابقه پزشکی مراجعه کننده را می گیرد، یک معاینه فیزیکی انجام می دهد و یک یا چند آزمایش تجویز می کند. اگر پزشک احتمال ابتلا به بیماری را بدهد، سؤالاتی پیرامون موارد زیر خواهد پرسید:

• سابقه پزشکی خانوادگی، از جمله هرگونه سابقه بیماری کبدی
• مصرف الکل و سایر عادات سبک زندگی
• هر گونه شرایط پزشکی ویژه
• مصرف دارویی
• تغییرات اخیر در سلامتی

اگر خستگی، از دست دادن اشتها یا سایر علائم غیرقابل توضیح را تجربه کرده اید، به پزشک اطلاع دهید.

معاینه بدنی

برای بررسی التهاب کبد، پزشک ممکن است شکم را لمس یا فشار دهد. اگر کبد بزرگ شده باشد، می تواند آن را احساس کند. با این حال، ممکن است کبد بدون بزرگ شدن ملتهب شود و با لمس کردن، قابل تشخیص نباشد.

آزمایش خون

در بسیاری از موارد، بیماری کبد چرب پس از نشان دادن افزایش آنزیم های کبدی در آزمایش خون تشخیص داده می شود. به عنوان مثال، پزشک ممکن است آزمایش آلانین آمینوترانسفراز (ALT) و تست آسپارتات آمینوترانسفراز (AST) را برای بررسی آنزیم های کبدی تجویز کند. اگر علائم یا نشانه‌های بیماری کبدی وجود داشته باشد، ممکن است پزشک این آزمایش‌ها را توصیه کند. افزایش آنزیم های کبدی نشانه التهاب کبد است. بیماری کبد چرب یکی از علل بالقوه التهاب کبد است، اما تنها علت نیست. اگر نتایج آزمایش برای افزایش آنزیم های کبدی، مثبت باشد، پزشک احتمالاً آزمایش های بیشتری را برای شناسایی علت التهاب تجویز می کند.

مطالعات تصویربرداری

پزشک می تواند از یک یا چند مورد از آزمایش های تصویربرداری زیر برای بررسی چربی اضافی یا سایر مشکلات کبد استفاده کند:

• معاینه اولتراسوند
• سی تی اسکن
• اسکن ام‌آرآی

همچنین ممکن است آزمایشی به نام الاستوگرافی گذرا با کنترل ارتعاش (VCTE، FibroScan) را انجام گیرد. این آزمایش از امواج صوتی با فرکانس پایین برای اندازه گیری سفتی کبد استفاده می کند و می تواند به بررسی جای زخم کمک کند.

بیوپسی کبد

بیوپسی کبد، بهترین راه برای تعیین شدت بیماری کبد است. در طول این آزمایش، پزشک یک سوزن را به کبد وارد می کند و یک تکه از بافت آن را برای معاینه برمی دارد. برای کاهش درد از بی حس کننده موضعی استفاده می کنند. این آزمایش می تواند به تشخیص بیماری کبد چرب و اسکار کبدی، کمک کند.

کبد چرب چگونه درمان می شود و آیا برگشت پذیر است؟

در حال حاضر هیچ دارویی برای درمان قطعی بیماری کبد چرب، تایید نشده است. تحقیقات بیشتری برای توسعه و آزمایش داروهای این بیماری مورد نیاز است. در بسیاری از موارد، تغییر سبک زندگی می تواند مانع پیشرفت بیماری شود. به عنوان مثال، یک پزشک ممکن است توصیه کند:

• مصرف الکل را محدود یا قطع کنید
• وزن خود را کاهش دهید
• در رژیم غذایی خود تغییراتی ایجاد کنید
• از مصرف داروها و مکمل هایی که برای کبد شما مشکل زا هستند، اجتناب کنید

در درمان AFLD، مصرف الکل باید تا حد امکان متوقف شود. در صورت ابتلا به اختلال مصرف الکل، پزشک ممکن است برنامه سم زدایی و مشاوره را توصیه کند. چند عفونت ویروسی نیز وجود دارد که می تواند به کبد آسیب برساند. برای محافظت از سلامت کبد، پزشک، واکسن های هپاتیت A و هپاتیت B را توصیه می کند. بسته به وضعیت بیمار، ممکن است غربالگری های منظم برای هپاتیت C نیز در نظر گرفته شود.

عوارض مختلفی که سیروز ایجاد می کند، شامل موارد زیر می شود:

• پرفشاری پورتال – زمانی که فشار خون در ورید پورتال کبد بیش از حد بالا باشد
• افزایش خطر عفونت
• سرطان کبد

اگر دچار عوارض سیروز شده اید، پزشک ممکن است درمان های اضافی مانند داروها یا جراحی را توصیه کند. سیروز همچنین می تواند منجر به نارسایی کبد شود. اگر دچار نارسایی کبدی شوید، ممکن است به پیوند کبد نیاز داشته باشید.

تغییر سبک زندگی

تغییر سبک زندگی خط اول درمان بیماری کبد چرب است. بر اساس شرایط فعلی و عادات سبک زندگی، این تغییر باعث:

• کاهش دادن وزن
• قطع یا کاهش مصرف الکل
• پیروی از رژیم غذایی غنی از مواد مغذی که فاقد کالری اضافی، چربی اشباع شده و چربی های ترانس باشد
• حداقل ۳۰ دقیقه ورزش در بیشتر روزهای هفته

یک بررسی تحقیقاتی در سال ۲۰۲۰ نشان می دهد که مکمل های ویتامین E ممکن است به بهبود سطوح ALT و AST، التهاب و چربی اضافی در NAFLD کمک کند. با این حال، تحقیقات بیشتری مورد نیاز است. زیرا مصرف بیش از حد ویتامین E، خطراتی برای سلامتی در پی دارد. همیشه قبل از امتحان یک مکمل جدید یا درمان طبیعی با پزشک مشورت کنید. برخی از مکمل‌ها یا درمان‌های طبیعی ممکن است به کبد شما استرس وارد کنند یا با داروهایی که مصرف می‌کنید تداخل داشته باشند.

رژیم غذایی

در بیماران مبتلا به کبد چرب، پزشک بیمار را تشویق می کند که رژیم غذایی خود را برای کمک به درمان این بیماری و کاهش خطر عوارض آن، تنظیم کند. به عنوان مثال، کارهای زیر توصیه می شود:

• متعادل کردن رژیم غذایی: انتخاب غذا از همه گروه های غذایی شامل میوه ها و سبزیجات تازه، غلات کامل، پروتئین های بدون چربی، لبنیات کم چرب و چربی ها و روغن های سالم
• کاهش کالری: محدود کردن مصرف غذاهای پرکالری
• تمرکز بر فیبر: فیبر می تواند به بهبود عملکرد کبد کمک کند. نمونه ای از غذاهای غنی از فیبر شامل میوه ها و سبزیجات تازه، حبوبات و غلات کامل است.
• محدود کردن برخی غذاهای حاوی:
  o سدیم (نمک)
  o کربوهیدرات های تصفیه شده، مانند شیرینی ها، برنج سفید، نان سفید، یا سایر محصولات غلات تصفیه شده
  o چربی های اشباع شده که در غذاهایی مانند گوشت قرمز، لبنیات پرچرب و غذاهای سرخ شده یافت می شود.
  o چربی های ترانس که در غذاهای سرخ شده وجود دارد
• پرهیز از صدف های خام یا نیم پز: صدف های خام یا نیم پز می توانند حاوی باکتری های بیماری زا باشند.
• محدود کردن مصرف الکل: بسته به وضعیت کبد، میزان نوشیدن الکل، محدود یا قطع می شود.
• نوشیدن آب: نوشیدن مقدار زیادی آب می تواند به هیدراته نگه داشتن بدن و همچنین بهبود سلامت کبد کمک کند.

درمان کبد چرب

در بسیاری از موارد، برگشت پذیری کبد چرب از طریق تغییرات سبک زندگی، مانند محدود کردن الکل، تنظیم رژیم غذایی و مدیریت وزن امکان پذیر است. این تغییرات ممکن است به جلوگیری از آسیب بیشتر کبد و ایجاد اسکار کمک کند. مخصوصاً برای AFLD، پرهیز کامل از مصرف الکل مهم است.

اگر این بیماری درمان نشود، می تواند به التهاب، فیبروز و سیروز تبدیل شود. جای زخم ناشی از سیروز برگشت پذیر نیست. ابتلا به سیروز، خطر ابتلا به سرطان کبد و نارسایی کبد را نیز افزایش می دهد. این عوارض می تواند تهدید کننده زندگی باشد. به طور کلی، بهترین زمان درمان بیماری کبد در مراحل اولیه، قبل از فیبروز و سیروز است. برای بهترین نتیجه، پیروی از برنامه درمانی توصیه شده توسط پزشک و اجرای یک سبک زندگی کلی سالم مهم است.

کلام آخر

بیماری کبد چرب زمانی است که چربی اضافی در کبد انباشته می شود و ممکن است به دلیل مصرف زیاد الکل اتفاق بیفتد. در این حالت به عنوان بیماری کبد چرب الکلی (AFLD) شناخته می شود. زمانی که کبد چرب در فردی که زیاد الکل نمی‌نوشد ایجاد می‌شود، به آن بیماری کبد چرب غیرالکلی (NAFLD) می‌گویند. علایم کبد چرب به سرعت بروز نمی یابد. بسیاری از افراد مبتلا به بیماری کبد چرب تا زمانی که آسیب شدید کبدی رخ ندهد، علائم قابل توجهی را تجربه نمی کنند. علائم اولیه می تواند عمومی باشد و شامل مواردی مانند درد و ناراحتی در سمت راست بالای شکم باشد. درمان اولیه برای بیماری کبد چرب، ایجاد تغییر در سبک زندگی است. این امکان وجود دارد که آسیب ناشی از بیماری کبد چرب زمانی که در مراحل اولیه درمان شود، بهبود یابد. امیدواریم این مقاله از وج نامه برای شما مفید بوده باشد.

منبع: healthline