برای اکثر مردم نیش زنبور فقط یک مزاحمت عادی است. ممکن است درد، قرمزی و خارش موقتی در محل نیش داشته باشید اما عوارض جدی نداشته باشید. مگر اینکه به سم زنبور عسل حساسیت داشته باشید یا علائم آلرژیک شدید را تجربه کنید.
اگر زنبور نیشتان زد، با آرامش نیش را بردارید، محل را بشویید و از یخ برای کاهش تورم استفاده کنید. درمان‌های خانگی معمولاً می‌توانند به درمان نیش زنبورکمک کنند، اما در صورت وجود علائم آنافیلاکسی، فوراً به پزشک مراجعه کنید.
مدت‌ها اعتقاد بر این بود که برخی از داروهای خانگی پوست ملتهب را تسکین و خارش را کاهش می‌دهند. داروهای خانگی شامل عسل و حتی خمیر دندان است.
در این مقاله درمان‌های سنتی درمان نیش زنبور عسل، روش‌های رایج برای تسکین علائم خفیف‌تر نیش در خانه و نحوه‌ی تشخیص واکنش آلرژیک را با هم بررسی می‌کنیم.
درمان‌های سنتی برای نیش زنبور عسل
اگر زنبور نیشتان زد، این مراحل را به ترتیب انجام دهید:
• به سرعت نیش را از داخل پوست بردارید.
• محل گزیدگی را با آب و صابون بشویید.
• از خاراندن محل گزیدگی بپرهیزید؛ زیرا ممکن است منجر به عفونت شود.
بررسی اجمالی تحقیق در مورد درمان نیش زنبور عسل در سال ۲۰۲۰ به این نتیجه رسید که مهم‌ترین نکته برای درمان این است که نیش را در اسرع وقت از پوستتان جدا کنید؛ زیرا نیش زنبور همان‌طور که داخل پوست گیر کرده است، همچنان به ترشح زهر ادامه می‌دهد. معمولاً توصیه می‌شود که نیش را با یک تکه گاز، ناخن یا حتی یک مسواک جدا کنید یا خراش دهید. کشیدن یا بیرون آوردن نیش زنبور راه‌حل ایده‌آل نیست، اما ممکن است ضروری باشد.
پس از انجام این مراحل اورژانسی، روش‌های زیر می‌توانند تا حد زیادی به درمان نیش کمک کنند و از درد و اذیت جای نیش زنبور بکاهند.
۱. یخ
کمپرس سرد با محدود کردن جریان خون در ناحیه‌ی گزیدگی، درد و تورم را کاهش می‌دهد. نکته‌ی مهم این است که یخ را مستقیماً روی پوست قرار ندهید؛ زیرا باعث سوزش در محل گزیدگی می‌شود. مدت زمان ایده‌آل برای گذاشتن یخ، ۲۰ دقیقه یا کمتر است.
۲. داروهای ضد التهابی
مصرف داروهای ضد التهابی غیراستروئیدی (NSAIDs)، مانند Motrin یا Advil، می‌تواند به کاهش التهاب محل گزیدگی روی پوست و تسکین درد کمک کند. همچنین می‌توانید خارش و قرمزی را با کرم هیدروکورتیزون یا لوسیون کالامین درمان کنید.
۳. آنتی‌هیستامین‌ها
مصرف یک آنتی‌هیستامین خوراکی مانند بنادریل یا زیرتک می‌تواند باعث تسکین خارش و تورم شود. آنتی‌هیستامین‌ها به سیستم ایمنی بدن کمک می‌کنند تا در اثر واکنش آلرژیک آرام شود. هر علامتی که بیش از یک واکنش آلرژیک خفیف باشد، باید فوراً توسط پزشک ارزیابی شود.
بعد از نیش زدن برای زنبور چه اتفاقی می‌افتد؟
آیا می‌دانستید که فقط زنبورهای ماده نیش دارند؟ وقتی زنبور شما را نیش می‌زند، نیش آن داخل پوست قرار می‌گیرد که این مسأله در نهایت زنبور عسل را می‌کشد؛ زیرا رها شدن نیش باعث پاره شدن قسمت پایینی بدن زنبور می‌شود.
زنبورهای عسل تنها نوع زنبوری هستند که پس از نیش می‌میرند. زنبورها، از جمله هورنت و دیگر گونه‌های زنبور مانند زنبور نجار، نیش خود را از دست نمی‌دهند. این بدان معنی است که آن‌ها می‌توانند بیش از یک بار نیش بزنند.
زنبورها ذاتاً تهاجمی نیستند. آن‌ها فقط در صورت تهدید یا محافظت از کندوی خود نیش می‌زنند. باید مراقب باشید که زنبورهای عسل را تعقیب نکنید یا کندوهای آن‌ها را لمس نکنید ا از شر نیش آن‌ها در امان بمانید.
درمان‌های خانگی نیش زنبور عسل
نیش زنبور معمولاً با ترکیبی از کمک‌های اولیه‌ی سنتی و درمان‌های خانگی درمان می‌شود (مگر آن‌که علائم شدیدی نشان دهد).
تحقیقات علمی، رایج‌ترین درمان‌های خانگی برای علائم نیش زنبور عسل را تأیید نمی‌کنند؛ با این حال این روش‌ها نسل به نسل منتقل شده اند و به علت نتیجه‌ی مثبتشان همچنان محبوب هستند.
این نکته را به یاد داشته باشید که هیچ یک از این درمان‌های خانگی نباید باعث درد بیشتر یا بدتر شدن محل گزش شوند. اگر این اتفاق افتاد، روش را متوقف کرده و جای آن را با آب و صابون تمیز کنید و دیگر این روش را امتحان نکنید.
۱. عسل
عسل می‌تواند به بهبود زخم و پیشگیری از عفونت کمک کند. یک بررسی تحقیقاتی در سال ۲۰۲۱ گزارش داد که عسل طبی (MGH)، از جمله عسل مانوکا، التهاب را کاهش می‌دهد و خواص ضد میکروبی قوی دارد. این بدان معنی است که MGH می‌تواند به دفع باکتری‌ها و قارچ‌ها کمک کند. این تحقیقات درمورد تأثیر سایر عسل‌های سنتی نظری نداده اند.
همچنین اعتقاد بر این است که عسل، اکسیژن را در زخم‌ها آزاد می‌کند تا به بهبودی و به شستشوی بافت‌های مرده کمک کند.
برای درمان نیش زنبور عسل با MGH یا عسل خانگی، مقدار کمی را روی ناحیه آسیب‌دیده بمالید، با یک باند شل بپوشانید و بگذارید تا یک ساعت روی آن بماند.
۲. جوش شیرین
خمیری ساخته شده از جوش شیرین و آب می‌تواند به درمان انواع نیش و نیش حشرات کمک کند. جوش شیرین می‌تواند زهر زنبور را خنثی کند و خارش و تورم را کاهش دهد.
مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری (CDC)، دستور درست کردن خمیر جوش شیرین را ارائه کرده که برای آرام کردن نیش پشه است؛ بسیاری از مردم از آن برای نیش زنبور نیز استفاده می‌کنند.
ـ ۱ قاشق چای‌خوری آب را با مقدار کافی جوش شیرین مخلوط کنید تا خمیر غلیظی به دست آید.
ـ خمیر را روی ناحیه‌ی آسیب‌دیده بمالید و بگذارید ۱۰ دقیقه روی آن بماند و سپس آن را بشویید.
پیشنهاد دیگر این است که روی خمیر را با بانداژ بپوشانید تا اثر آن بیشتر شود و پس از ۱۵ دقیقه آن را بشویید.
۳. خمیر دندان
هیچ شواهد علمی واقعی برای درملن نیش زنبور با خمیر دندان وجود ندارد. با این حال، مردم ادعا می‌کنند که خمیر دندان قلیایی (PH بالا) زهر اسیدی زنبور عسل (PH پایین) را خنثی می‌کند که حتی اگر این فرضیه درست هم باشد، خمیر دندان روی زهر زنبور که قلیایی است، کار نمی‌کند. اعتقاد بر این است که خمیر دندان، سم نیش زنبور را بیرون می‌کشد.
همچنین گفته می‌شود که انواع نعنا، روی محل گزیدگی زنبور اثر خنک و آرام‌بخش دارند.
در هر صورت، خمیر دندان یک درمان خانگی ارزان و آسان برای امتحان کردن است. کافی است کمی روی ناحیه‌ی آسیب‌دیده بمالید و بعد از ۱۰ تا ۲۰ دقیقه پاک کنید.
۴. سرکه‌ی سیب
سرکه‌ی سیب برای طیف وسیعی از اهداف سلامتی و تندرستی، از بهبود شرایط پوستی گرفته تا کمک به مدیریت دیابت استفاده می‌شود؛ اما تحقیقات علمی، همه‌ی کاربردهای آن را تأیید نمی‌کند.
استفاده از سرکه‌ی سیب به عنوان یک آنتی‌باکتریال برای درمان نیش زنبور، پشتوانه‌ی علمی دارد. برخی افراد معتقدند که سرکه‌ی سیب می‌تواند زهر زنبور را خنثی کند، از عفونت جلوگیری کند و التهاب را کاهش دهد.
محل نیش زنبور را حداقل به مدت ۱۵ دقیقه با سرکه‌ی سیب رقیق خیس کنید. همچنین می‌توانید باند یا پارچه‌ای را در سرکه خیس کنید و سپس آن را روی محل نیش بگذارید. اگر این روش باعث تحریک شد، آن را را متوقف کنید.
۵. خمیر آسپرین
یکی دیگر از درمان‌های خانگی قدیمی برای کاهش ناراحتی ناشی از نیش زنبور، استفاده از آسپرین مرطوب – یا خمیر آسپرین – روی محل نیش است. به این صورت که یک قرص آسپرین بدون پوشش را خرد می‌کنیم و آن را با آب مخلوط می‌کنیم تا به شکل خمیر دربیاید.
با این حال، یک مطالعه در سال ۲۰۰۳ به این نتیجه رسید که استفاده از آسپرین به صورت موضعی برای نیش زنبور یا زنبور در هنگام آزمایش ماندگاری ندارد. خمیر آسپرین در واقع قرمزی را در میان شرکت کنندگان افزایش داد و مدت تورم یا درد را کاهش نداد. در این تحقیق مشخص شد که درمان با یخ موثرتر است.
۶. عصاره‌های گیاهی و اسانس‌ها
این مواد موضعی طبیعی ارتباط مستقیمی با بهبود زخم دارند و می‌توانند به تسکین علائم نیش زنبور کمک کنند. این مواد اغلب به عنوان مواد تشکیل‌دهنده در بسیاری از محصولات مراقبت از پوست و سایر مواد موضعی ترمیم‌کننده‌ی زخم ظاهر می‌شوند.
در ادامه لیستی از درمان‌های طبیعی را با هم بررسی می‌کنیم:
• آلوئه‌ورا : کاربردهای مختلفی دارد از جمله تسکین پوست تحریک‌شده. اگر گیاه آلوئه دارید می‌توانید آن را خودتان درست کنید. یک برگ را بشکنید و ژل را مستقیماً روی ناحیه‌ی آسیب‌دیده فشار دهید.
• کرم کالاندولا: یک ضد عفونی کننده است که برای التیام زخم‌های جزئی و کاهش تحریک پوست استفاده می‌شود. کرم را مستقیماً روی محل نیش بمالید و با باند بپوشانید.
• اسانس اسطوخودوس: توانایی ضد التهابی دارد و می‌تواند به تسکین تورم کمک کند. اسانس را با روغن حامل مانند روغن نارگیل یا زیتون رقیق کنید. چند قطره از مخلوط را روی محل نیش بریزید.
• روغن درخت چای: یک ضدعفونی‌کننده‌ی طبیعی است و می‌تواند درد نیش زنبور را کاهش دهد و از عفونت جلوگیری کند. با روغن حامل مخلوط کنید و یک قطره از مخلوط را به محل نیش زنبور بزنید.
واکنش‌های آلرژیک به نیش زنبور
اکثر افرادی که زنبور عسل آن‌ها را نیش می‌زند، به غیر از احساس درد و سوزش در محل گزش، هیچ علامت فیزیکی ندارند. واکنش‌های آلرژیک خفیف ممکن است باعث افزایش تورم و قرمزی در محل گزیدگی شود.
اگر به سم زنبور عسل حساسیت زیادی دارید یا بار چندم است که زنبور شما را نیش می‌زند، این نیش می‌تواند باعث ایجاد پاسخ آلرژیک جدی‌تری شود.
CDC گزارش می‌دهد که بین سال‌های ۲۰۰۰ تا ۲۰۱۷، به طور متوسط ۶۲ آمریکایی در سال بر اثر نیش هورنت و زنبور می‌میرند. در چنین موارد نادری، نیش زنبور ممکن است باعث یک واکنش آلرژیک تهدیدکننده به نام آنافیلاکسی شود. این اتفاق برای زمانی است که سیستم ایمنی بدن به محرک آلرژی بیش از حد واکنش نشان دهد و بدن را به حالت بحران بفرستد. علائم ممکن است در عرض چند دقیقه شروع شوند یا بعد از نیم ساعت ظاهر شوند. آنافیلاکسی همیشه یک موضوع اورژانسی است و نیاز به بستری شدن در بیمارستان دارد.
طبق آکادمی آمریکایی آلرژی، آسم و ایمونولوژی (AAAAI)، علائم کلیدی آنافیلاکسی عبارتند از:
• کهیر (قرمز و خارش روی پوست)
• رنگ پریدگی یا قرمز شدن صورت
• تورم زبان و گلو
• مشکل در تنفس
• سرفه یا خس‌خس سینه
•تهوع و استفراغ
•گرفتگی معده
•اسهال
•سرگیجه
• از دست دادن هوشیاری
درمان اورژانسی برای واکنش‌های آلرژیک
هنگامی که صحبت از آنافیلاکسی و سایر واکنش‌های آلرژیک شدید می‌شود، اغلب درمان‌های متعددی با هم استفاده می‌شود.
این درمان‌ها شامل داروهای زیر و سایر رویکردهای پزشکی است:
ـ اپی نفرین (EpiPen): اگر در گذشته پس از نیش زنبور دچار شوک آنافیلاکتیک شده اید، باید همیشه یک EpiPen همراه خود داشته باشید. قلم یک شات اپی نفرین (آدرنالین) ارائه می‌کند که با واکنش آلرژیک بدن مقابله می‌کند، راه‌های هوایی را باز می کند و به تثبیت فشار خون کمک می‌کند.
ـ اکسیژن: در صورت آنافیلاکسی، در بیمارستان از اکسیژن درمانی برای کمک به تنفس استفاده می‌شود.
ـ آنتی‌هیستامین‌های IV: آنتی‌هیستامین‌هایی مانند دیفن‌هیدرامین و پرومتازین را می‌توان به صورت داخل وریدی برای کمک به آرام شدن سیستم ایمنی بدن تجویز کرد. آن‌ها هیستامین‌ها را کاهش می‌دهند؛ موادی در خون که باعث بروز علائم آلرژی می‌شوند.
ـ کورتیکواستروئیدهای خوراکی: این دسته از داروها از کورتیزول تقلید می‌کنند؛ یک هورمون طبیعی که بسیاری از فرآیندهای بیولوژیکی را در بدن انسان تنظیم می‌کند. کورتیکواستروئیدها فعالیت سیستم ایمنی را کاهش می‌دهند تا التهاب را آرام کند.
اگر دوباره توسط زنبور نیش زده شوید، استفاده از EpiPen می‌تواند از واکنش آلرژیک شدید جلوگیری کند؛ اگرچه همچنان نیاز است برای اطمینان بیشتر حتماً به بیمارستان بروید.
حتماً به خانواده یا دوستانتان اطلاع دهید که EpiPen دارید. در مواقع اضطراری، اگر قادر به انجام آن نیستید، می‌توانند آن را اجرا کنند. قلم معمولاً به داخل ران تزریق می‌شود.
بعد از نیش زنبور، چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟
محل گزش نیش زنبور معمولاً برای چند ساعت ملتهب می‌شود و سپس آرام می شود. این ناحیه باید در عرض چند روز به طور کامل بهبود یابد.
اگر فکر می‌کنید که شما یا یکی از عزیزانتان ممکن است واکنش آلرژیک جدی به نیش زنبور عسل را تجربه کنید، فوراً با اورژانس تماس بگیرید. علائم آنافیلاکسی مانند مشکلات تنفسی و نبض سریع می‌تواند به سرعت جان شما را تهدید کند.
تجویز اپی نفرین در اسرع وقت خطر مرگ را تا حد زیادی کاهش می‌دهد. اگر نگران پاسخ آلرژیک خفیف هستید، یا اگر ناحیه‌ی گزیدگی در حال بهبود نیست، با پزشک خود تماس بگیرید.
در موارد نادر، نیش زنبور عفونی می‌شود که ممکن است نیاز به آنتی‌بیوتیک‌های موضعی یا خوراکی داشته باشد.
کلام آخر
نیش زنبور عسل می‌تواند دردناک باشد، اما معمولاً ناراحتی ناشی از آن موقتی است. اگر زنبور شما را نیش زد، سعی کنید خون‌سردب خود را حفظ کنید و به سرعت نیش را بردارید. محل گزش را با آب و صابون تمیز کنید و از یخ برای کاهش تورم استفاده کنید.
اعتقاد بر این است که درمان‌های خانگی مختلف – از جمله عسل، سرکه سیب و ژل آلوئه ورا – به جلوگیری از عفونت، تسکین پوست و بهبود زخم کمک می‌کنند. برخی از این رویکردها عمدتاً به حکایتی هستند، در حالی که برخی دیگر توسط تحقیقات علمی پشتیبانی می‌شوند.
گاهب ممکن است بدن به نیش زنبور واکنش‌های آلرژیک جدی دهد. اگر مشکل تنفسی، کهیر یا سایر علائم آنافیلاکسی دارید، حتماً لازم است به صورت اورژانسی کمک بگیرید. کسانی که آلرژی شناخته شده به زنبور عسل دارند همیشه باید EpiPen داشته باشند.
برای اکثر افراد، نیش زنبور در عرض چند ساعت برطرف می‌شود و در عرض چند روز به طور کامل بهبود می‌یابد. به محل گزش و علائم خود دقت کنید.