آلرژی به سویا چیست؟
آلرژی به سویا، سویا نوعی از حبوبات است که در کنار موادی مانند لوبیا، نخود، عدس و بادام‌زمینی قرار می‌گیرد. سویای تازه و نارس، که به نام ادامامه هم شناخته میشود، یکی از اشکال مصرف این ماده غذایی است. اگرچه معمولا نام سویا، تصاویری از توفو را به ذهن می‌آورد، اما در واقع این ماده در بسیاری از غذاهای فرآوری‌شده و غیرمنتظره در ایالات متحده حضور دارد. از جمله این محصولات می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- چاشنی‌هایی مانند سس ورچسترشایر و سس مایونز
- طعم‌دهنده‌های طبیعی و مصنوعی
- آبگوشت سبزیجات و نشاسته
- جایگزین‌های گوشتی
- وعده‌های غذایی منجمد
- بسیاری از غذاهای آسیایی
- برخی برندهای غلات صبحانه
- بعضی از انواع کره بادام‌زمینی
از آنجا که سویا در محصولات مختلفی وجود دارد، اجتناب از آن برای افراد مبتلا به آلرژی به سویا کار ساده‌ای نیست. این نوع آلرژی زمانی ایجاد میشود که سیستم ایمنی بدن به اشتباه پروتئین‌های بی‌ضرر موجود در سویا را به عنوان تهدید شناسایی کند و علیه آن‌ها آنتی‌بادی تولید کند. با مصرف مجدد محصولات حاوی سویا، سیستم ایمنی موادی مانند هیستامین ترشح می‌کند که منجر به بروز واکنش‌های آلرژیک میشود.
با مطالعه این مقاله جامع با فواید و خواص پروتئین سویا آشنا شوید.
۸ ماده غذایی آلرژی زا
سویا یکی از هشت ماده غذایی اصلی است که بیشتر واکنش‌های آلرژیک را ایجاد می‌کنند. این گروه شامل شیر گاو، تخم‌مرغ، بادام‌زمینی، مغزهای درختی، گندم، ماهی و صدف نیز میشود. بر اساس گزارش کلینیک کلیولند، این هشت ماده مسئول ۹۰ درصد آلرژی‌های غذایی هستند.
آلرژی به سویا معمولا در سنین پایین، اغلب قبل از سه سالگی، ظاهر میشود و در بسیاری از کودکان تا حدود ۱۰ سالگی بهبود می‌یابد یا کاملا برطرف میشود.
علائم آلرژی به سویا
علائم آلرژی به سویا میتوانند از خفیف تا شدید متغیر باشند و بسته به میزان حساسیت فرد، واکنش‌های مختلفی ایجاد کنند. شایع‌ترین علائم عبارتند از:
- درد شکم
- اسهال
- حالت تهوع
- استفراغ
- آبریزش بینی، خس‌خس سینه یا دشواری در تنفس
- خارش دهان
- واکنش‌های پوستی مانند کهیر یا بثورات
- خارش و تورم پوست یا مخا
در موارد بسیار نادر، آلرژی به سویا می‌تواند منجر به یک واکنش شدید و تهدیدکننده زندگی به نام شوک آنافیلاکتیک شود.
همچنین بخوانید:
آشنایی با انواع فرآورده‌های سویا
لسیتین سویا چیست؟
آلرژی به سویا، لسیتین سویا یک افزودنی غذایی طبیعی و غیرسمی است که در صنایع غذایی کاربرد گسترده‌ای دارد. این ماده به عنوان یک امولسیفایر عمل می‌کند؛ به این معنا که به ترکیب بهتر مواد مختلف، مانند آب و روغن، کمک می‌کند. لسیتین نقش مهمی در جلوگیری از کریستالیزه شدن قند در محصولات شکلاتی، افزایش ماندگاری برخی مواد غذایی و کاهش پاشش روغن هنگام سرخ کردن ایفا می‌کند.
براساس تحقیقات انجام‌شده توسط گروه آلرژی غذایی دانشگاه نبراسکا، بسیاری از افرادی که به سویا حساسیت دارند، قادر به تحمل لسیتین سویا هستند. دلیل این امر آن است که لسیتین سویا معمولاً حاوی مقدار بسیار کمی از پروتئین‌های آلرژی‌زا است و در اغلب موارد باعث بروز واکنش‌های آلرژیک نمی‌شود.
شیر سویا و حساسیت به آن:
برآوردها نشان می‌دهند که حدود ۱۵ درصد از نوزادانی که به شیر گاو حساسیت دارند، به سویا نیز واکنش آلرژیک نشان می‌دهند. اگر کودک از شیر خشک تغذیه می‌کند و دچار حساسیت است، توصیه میشود که والدین به سراغ شیرخشک‌های ضد آلرژی بروند.
فرمول‌های هیدرولیز شده حاوی پروتئین‌های شکسته‌شده‌ای هستند که احتمال تحریک واکنش آلرژیک را کاهش می‌دهند. همچنین در فرمول‌های عنصری، پروتئین‌ها به ساده‌ترین و ابتدایی‌ترین اجزای خود تجزیه شده‌اند و احتمال ایجاد آلرژی در این محصولات بسیار کمتر است.
حساسیت به سس سویا
سس سویا علاوه بر سویا، معمولاً حاوی گندم نیز هست. این موضوع تشخیص اینکه آیا علائم آلرژیک ناشی از سویا بوده یا گندم را دشوار می‌کند. در صورتی که گندم عامل اصلی حساسیت باشد، می‌توانید به جای سس سویا از «تاماری» استفاده کنید که بسیار شبیه سس سویا است اما معمولاً بدون گندم تهیه میشود.
برای تشخیص دقیق منبع آلرژی، انجام تست‌های پوستی یا سایر آزمایش‌های آلرژی تحت نظر پزشک توصیه میشود.
مصرف روغن سویا:
روغن سویا معمولاً فاقد پروتئین‌های سویا است و در بیشتر موارد مصرف آن برای افراد مبتلا به آلرژی به سویا بیخطر تلقی میشود. با این حال، بهتر است پیش از مصرف، با پزشک مشورت شود تا از ایمنی آن اطمینان حاصل گردد.
آلرژی همزمان با دیگر مواد غذایی
کارشناسان هشدار می‌دهند که افرادی که به سویا حساسیت دارند، ممکن است به دیگر مواد غذایی مانند بادام‌زمینی، شیر گاو یا گرده گیاه غان نیز حساسیت نشان دهند.
تا کنون دست‌کم ۲۸ نوع پروتئین آلرژی‌زا در دانه‌های سویا شناسایی شده است، اما اغلب واکنش‌های آلرژیک ناشی از تعداد معدودی از این پروتئین‌ها هستند.
اشکال مختلف سویا در محصولات غذایی
اگر به سویا آلرژی دارید، هنگام خرید مواد غذایی باید به برچسب محصولات دقت کنید. سویا در اشکال مختلفی در غذاها حضور دارد که برخی از رایج‌ترین آن‌ها عبارتند از:
- آرد سویا
- فیبر سویا
- پروتئین سویا
- آجیل سویا
- سس سویا
- تمپه
- توفو
تشخیص و آزمایش آلرژی به سویا
برای تایید آلرژی به سویا و سایر حساسیت‌های غذایی، چندین روش تشخیصی وجود دارد. اگر پزشک به حساسیت به سویا مشکوک باشد، ممکن است یک یا چند آزمایش زیر را توصیه کند:
تست خراش پوستی (Skin Prick Test):
در این روش، قطره‌ای از آلرژن مشکوک روی پوست قرار داده میشود. سپس با یک سوزن کوچک، لایه بالایی پوست را خراش می‌دهند تا مقدار کمی از آلرژن وارد بدن شود. اگر به سویا حساسیت داشته باشید، در محل آزمایش برآمدگی قرمزی شبیه به نیش پشه ظاهر میشود.
تست داخل‌پوستی (Intradermal Test):
این آزمایش شباهت زیادی به تست خراش پوستی دارد با این تفاوت که مقدار بیشتری از آلرژن مستقیماً به زیر پوست تزریق میشود. این روش ممکن است در مواردی که تست‌های دیگر نتیجه قطعی نمی‌دهند، کمک‌کننده‌تر باشد.
آزمایش خون RAST:
آزمایش خون یا تست رادیوآلرگوسوربنت (RAST)، به ویژه برای نوزادان زیر یک سال که پوستشان ممکن است به تست‌های پوستی به خوبی پاسخ ندهد، استفاده میشود. این آزمایش میزان آنتی‌بادی IgE مخصوص آلرژن سویا را در خون اندازه‌گیری می‌کند.
تست چالش غذایی (Oral Food Challenge):
چالش غذایی یکی از دقیق‌ترین روش‌های تشخیص آلرژی غذایی است. در این آزمایش، فرد تحت نظر مستقیم پزشک، مقادیر تدریجی از ماده غذایی مشکوک را مصرف می‌کند تا علائم احتمالی حساسیت بررسی و در صورت نیاز، درمان فوری انجام شود.
رژیم غذایی حذفی (Elimination Diet):
در رژیم حذفی، فرد برای چند هفته مصرف ماده غذایی مشکوک، مانند سویا، را متوقف می‌کند. سپس به تدریج آن ماده را به رژیم غذایی خود بازمی‌گرداند و علائم احتمالی حساسیت را ثبت می‌کند. این روش به پزشکان کمک می‌کند ارتباط بین مصرف سویا و بروز علائم را بهتر ارزیابی کنند.
گزینه‌های درمان آلرژی به سویا
تنها درمان قطعی برای آلرژی به سویا، اجتناب کامل از مصرف سویا و محصولات مشتق شده از آن است. افراد مبتلا به آلرژی به سویا و والدین کودکانی که این حساسیت را دارند، باید همواره برچسب مواد غذایی را با دقت مطالعه کنند تا از وجود ترکیبات سویا مطلع شوند. همچنین هنگام صرف غذا در رستوران‌ها، پرس‌وجو درباره مواد تشکیل‌دهنده غذا بسیار اهمیت دارد.
نقش پروبیوتیکها در پیشگیری:
تحقیقات درباره تأثیر احتمالی پروبیوتیکها در پیشگیری از آلرژی، آسم و اگزما همچنان ادامه دارد. مطالعات آزمایشگاهی نتایج امیدوارکننده‌ای نشان داده‌اند، اما هنوز شواهد کافی در مطالعات انسانی وجود ندارد که بتوان توصیه‌های رسمی ارائه داد. برای اطلاع از اینکه آیا مصرف پروبیوتیکها ممکن است برای شما یا فرزندتان مفید باشد، بهتر است با یک متخصص آلرژی مشورت کنید.
کلام آخر
طبق اعلام کالج آمریکایی آلرژی، آسم و ایمونولوژی، بسیاری از کودکانی که در سنین پایین به آلرژی به سویا دچار میشوند، ممکن است تا سن ۱۰ سالگی این حساسیت را پشت سر بگذارند.
شناخت علائم آلرژی به سویا و رعایت اقدامات احتیاطی برای پیشگیری از واکنش‌های آلرژیک اهمیت زیادی دارد.
آلرژی به سویا معمولاً همراه با سایر حساسیت‌های غذایی بروز می‌کند و در موارد نادر، ممکن است باعث آنافیلاکسی شود؛ واکنشی شدید که می‌تواند تهدیدکننده حیات باشد.
سؤالات متداول درباره آلرژی به سویا
درمان قطعی وجود ندارد؛ اجتناب از مصرف سویا بهترین راه مدیریت است.
معمولاً در عرض چند دقیقه تا چند ساعت پس از مصرف ظاهر میشوند.
بسیاری از افراد حساس به سویا میتوانند روغن تصفیهشده را مصرف کنند، اما مشورت با پزشک ضروری است.
سسها، شکلاتها، برخی نانهای صنعتی و غذاهای فرآوری شده.
شواهد کافی وجود ندارد؛ مشورت با پزشک توصیه میشود.