آیا مصرف روغن پالم و سلامتی ما بر هم تاثیر گذار هستند؟ از یک طرف، روغن پالم با ارائه فواید متعددی در حوزه سلامت توجه را به خود جلب کرده است. از طرف دیگر، مصرف آن میتواند خطرات خاصی برای سلامت قلب به همراه داشته باشد. علاوه بر این، نگرانی‌های زیست‌محیطی ناشی از افزایش تولید آن نیز چالشی بزرگ محسوب می‌شود.
با وجود این، مصرف روغن پالم در سراسر جهان روزافزون است. اما همچنان یکی از بحث‌برانگیزترین مواد غذایی محسوب می‌شود. در این متن، تأثیر روغن پالم بر بدن را با تمرکز بر فواید و مضرات آن و همچنین نگرانی‌های زیست‌محیطی مرتبط بررسی می‌کنیم.
روغن پالم چیست؟
روغن پالم از میوه گوشتی نخل‌های روغنی استخراج می‌شود. نوع تصفیه‌نشده این روغن به دلیل رنگ نارنجی مایل به قرمز، با نام روغن پالم قرمز نیز شناخته می‌شود. منبع اصلی آن درختی به نام Elaeis guineensis است که خاستگاه آن کشورهای غرب و جنوب‌غربی آفریقا از جمله آنگولا، گابن، لیبریا، سیرالئون و نیجریه است. این روغن در این مناطق مصرفی تاریخی و دیرینه دارد.
در زبان علمی، نخل روغنی دیگری به نام Elaeis oleifera نیز وجود دارد که در آمریکای جنوبی یافت می‌شود؛ با این حال، به ندرت برای تولید تجاری به کار می‌رود. گاه از ترکیب این دو گونه گیاهی برای تولید روغن پالم استفاده می‌شود.
در دهه‌های اخیر، توسعه تولید نخل روغنی به آسیای جنوب شرقی، به ویژه مالزی و اندونزی، گسترش یافته است. این دو کشور اکنون بیش از ۸۰ درصد تولید روغن پالم جهان را به خود اختصاص داده‌اند.
روغن پالم با هزینه پایین و محبوبیت بالا، اکنون تقریباً یک‌سوم از کل تولید روغن‌های گیاهی در جهان را تشکیل می‌دهد.
لازم به ذکر است که روغن پالم با روغن هسته خرما تفاوت دارد. روغن هسته خرما از دانه‌های میوه استخراج می‌شود و خواص متفاوتی به همراه دارد.
روغن پالم تصفیه نشده در مقایسه با روغن پالم تصفیه شده
روغن پالم تصفیه نشده حالتی خام دارد و مستقیماً از فشرده‌سازی میوه خرما به دست می‌آید. این روغن رنگی قرمز مایل به نارنجی داشته و دارای طعم و بویی مخصوص است. معمولاً از این نوع روغن در آشپزی سنتی کشورهای غرب آفریقا مانند نیجریه استفاده می‌شود. در مقابل، روغن پالم تصفیه شده پس از پشت سر گذاشتن مراحل متعدد فرآوری، به رنگ و طعمی خنثی می‌رسد. این نوع روغن اغلب در تولیدات صنعتی مواد غذایی یا برای سرخ کردن غذاهای متنوع کاربرد دارد.
چگونه استفاده می‌شود؟
روغن پالم در انواع مختلف پخت‌وپز کاربرد دارد و همچنین به بسیاری از غذاهای آماده موجود در فروشگاه مواد غذایی اضافه می‌شود. نوع تصفیه نشده‌ی آن، طعمی خاکی و لذت‌بخش دارد و به‌خصوص در غذاهای سنتی نیجریه و کنگو مانند کاری و غذاهای تند به چشم می‌خورد. برخی افراد این روغن را با طعم هویج یا کدو تنبل مقایسه می‌کنند. تاثیر روغن پالم و سلامتی به نوع مصرف آن بستگی دارد و آگاهی از خواص آن میتواند راهنمای بهتری برای انتخاب باشد.
از سوی دیگر، روغن پالم تصفیه شده به دلیل نقطه دود بالا (۴۵۰ درجه فارنهایت یا ۲۳۲ درجه سانتی‌گراد) برای سرخ کردن در حرارت زیاد گزینه‌ای مطلوب محسوب می‌شود. این نوع روغن، به عنوان تثبیت‌کننده نیز در محصولاتی چون کره بادام زمینی به کار می‌رود تا از جدا شدن و ته‌نشینی روغن در بالای ظرف جلوگیری شود.
مصارف دیگر روغن پالم:
روغن پالم تصفیه شده در محصولاتی نظیر غلات، نان، کلوچه، براهای پروتئینی، شکلات، خامه‌های قهوه و مارگارین یافت می‌شود. علاوه بر این، کاربردهایی در بخش غیرخوراکی نیز دارد؛ مانند تولید صابون، خمیردندان و لوازم آرایشی. همچنین، از آن در تولید سوخت بیودیزل به عنوان منبع جایگزین انرژی استفاده می‌شود. نقش روغن پالم و سلامتی در تمام این کاربردها اهمیت ویژه‌ای داشته و نیازمند مصرف هوشمندانه است.
ارزش غذایی روغن پالم:
در یک قاشق غذاخوری (۱۴ گرم) روغن پالم، مواد مغذی زیر یافت می‌شود:
ماده مغذی | مقدار در هر ۱ قاشق غذاخوری (۱۴ گرم) |
کالری | ۱۲۰ |
چربی کل | ۱۴ گرم |
چربی اشباع شده | ۷ گرم |
چربی تک غیراشباع | ۵ گرم |
چربی چندغیراشباع | ۱ گرم |
ویتامین E | ۱۴٪ از ارزش روزانه (DV) |
تمام کالری موجود در روغن پالم از چربی تأمین می‌شود. این چربی‌ها شامل حدود ۵۰٪ اسیدهای چرب اشباع، ۴۰٪ اسیدهای چرب تک‌غیراشباع و ۱۰٪ چربی‌های چندغیراشباع هستند. یکی از خواص روغن پالم رنگدانه قرمز مایل به نارنجی آن است که نشأت‌گرفته از آنتی‌اکسیدان‌های کاروتنوئیدی مانند بتاکاروتن است. این ماده میتواند در بدن به ویتامین A تبدیل شود و به حفظ سلامت بدن کمک کند.
مزایای بالقوه روغن پالم
خواص روغن پالم به حضور مواد مغذی و آنتی‌اکسیدان‌های آن وابسته است و میتواند نقش مؤثری در ارتقای سلامتی ایفا کند. با این حال، مصرف آن باید با تعادل و آگاهی انجام شود.
- کمک به حفظ عملکرد سالم مغز
- کاهش عوامل خطر بیماری‌های قلبی
- بهبود سطح ویتامین A در بدن
تاثیر روغن پالم بر سلامت مغز:
روغن پالم منبع غنی از توکوترینول‌ها، نوعی ویتامین E با خواص آنتی‌اکسیدانی قوی است که میتواند نقش مهمی در حفظ سلامت مغز داشته باشد. تحقیقات حیوانی و انسانی نشان داده‌اند که توکوترینول‌های موجود در روغن پالم ممکن است به محافظت از چربی‌های چندغیراشباع حساس در مغز کمک کنند، پیشرفت زوال عقل را کند کرده و خطر سکته مغزی را کاهش دهند. همچنین، این ترکیبات میتوانند از رشد ضایعات مغزی جلوگیری کنند.
در یکی از مطالعات ۲ ساله که روی ۱۲۱ فرد مبتلا به ضایعات مغزی انجام شد، نتایج نشان داد گروهی که دو بار در روز توکوترینول‌های مشتق شده از روغن پالم مصرف می‌کردند، وضعیت ثابتی داشتند، در حالی که گروهی که دارونما دریافت کرده بودند، با رشد ضایعه مواجه شدند.
به‌علاوه، بررسی‌ای که در سال ۲۰۲۰ شامل ۱۸ مطالعه حیوانی و آزمایشگاهی بود، نشان داد که روغن پالم و توکوترینول‌های موجود در آن میتوانند اثرات محافظت‌کننده عصبی داشته و از زوال شناختی پیشگیری کنند. با این حال، برای تأیید کامل تأثیر روغن پالم بر سلامت مغز، نیاز به مطالعات انسانی بیشتری وجود دارد.
تاثیر روغن پالم بر سلامت قلب:
روغن پالم به عنوان یک گزینه تأثیرگذار در پیشگیری از بیماری‌های قلبی شناخته شده است. اگرچه نتایج پژوهش‌ها در این زمینه متفاوت است، اما به‌طور کلی این روغن اثرات مثبتی بر عوامل خطر بیماری‌های قلبی داشته است، از جمله کاهش کلسترول LDL (بد) و افزایش سطح کلسترول HDL (خوب).
در تجزیه و تحلیلی که از ۵۱ مطالعه انجام شد، مشخص شد که سطح کلسترول تام و LDL (بد) در افرادی که رژیم غذایی آن‌ها شامل روغن پالم بود، کمتر از کسانی بود که از چربی‌های ترانس یا اسیدهای میریستیک و لوریک استفاده می‌کردند. علاوه بر این، یک مطالعه ۳ ماهه که در سال ۲۰۱۶ منتشر شد، تاثیر مثبت روغن نخل ترکیبی به دست آمده از گونه‌های Elaeis guineensis و Elaeis oleifera بر وضعیت کلسترول را بررسی کرد.
در این مطالعه، شرکت‌کنندگان روزانه ۲۵ میلی‌لیتر (معادل ۲ قاشق غذاخوری) روغن زیتون یا روغن نخل هیبریدی مصرف کردند. نتایج نشان داد که در هر دو گروه، کلسترول LDL (بد) حدود ۱۵ درصد کاهش یافت. بر این اساس، محققان پیشنهاد کردند که روغن نخل هیبریدی میتواند تأثیر مشابهی با روغن زیتون داشته باشد.
با این حال، لازم به یادآوری است که سطح کلسترول LDL (بد) تنها یکی از عوامل خطر برای بیماری‌های قلبی است و پیش‌بینی این بیماری به عوامل متعدد دیگری بستگی دارد.
تاثیر روغن پالم بر ویتامین A:
روغن پالم قرمز میتواند به بهبود وضعیت ویتامین A در افرادی که دچار کمبود آن هستند یا در معرض این کمبود قرار دارند، کمک کند. این اثر به دلیل غنی بودن روغن پالم از کاروتنوئیدها است که بدن توانایی تبدیل آن‌ها به ویتامین A را دارد.
در یک مطالعه کوچک، مشاهده شد که افراد مبتلا به فیبروز کیستیک، شرایطی که جذب ویتامین‌های محلول در چربی را دشوار می‌کند، پس از مصرف روزانه دو تا سه قاشق غذاخوری روغن پالم قرمز به مدت ۸ هفته، افزایش سطح ویتامین A در خون را تجربه کردند.
همچنین، بررسی دیگری که شامل ۹ مطالعه با کیفیت بالا بود، نشان داد که استفاده از مکمل‌های روغن پالم قرمز میتواند سطح ویتامین A را هم در کودکان و هم در بزرگسالان بهبود بخشد.
جنجال های زیست محیطی روغن پالم
چندین دغدغه اخلاقی درباره تأثیرات تولید روغن پالم بر محیط زیست، حیات وحش و جوامع محلی مطرح شده است. در دهه‌های اخیر، افزایش تقاضا برای این محصول، باعث گسترش بی‌سابقه تولید روغن پالم در کشورهایی مانند مالزی، اندونزی و تایلند شده است. این مناطق به دلیل آب‌وهوای گرمسیری و مرطوب، محیطی ایده‌آل برای رشد درختان نخل روغنی دارند.
با این حال، برای ایجاد مزارع جدید، جنگل‌های بارانی و زمین‌های ذغال‌سنگ‌نارس به‌طور گسترده تخریب می‌شوند. طبق یک مطالعه در سال ۲۰۱۶، حدود ۴۵ درصد از زمین‌هایی که امروزه در آسیای جنوب شرقی برای تولید روغن پالم استفاده می‌شوند، در سال ۱۹۹۰ به‌عنوان جنگل طبقه‌بندی شده بودند. به‌ویژه بیش از نیمی از مزارع در اندونزی و مالزی در مناطقی قرار دارند که قبلاً پوشیده از درختان جنگلی بودند. این جنگل‌زدایی میتواند تأثیرات مخربی بر انتشار خالص کربن داشته باشد، زیرا جنگل‌ها نقش مهمی در کاهش گازهای گلخانه‌ای از طریق جذب کربن از جو ایفا می‌کنند.
علاوه بر این، تخریب زیستگاه‌های طبیعی باعث ایجاد تغییراتی در اکوسیستم شده که سلامت و تنوع گونه‌های جانوری را به خطر می‌اندازد. به‌طور خاص، تأثیر این روند بر گونه‌های در حال انقراض مانند اورانگوتان‌های بورنئو که به دلیل از بین رفتن زیستگاه در معرض خطر هستند، بسیار نگران‌کننده است.
همچنین گزارش‌های دیگری حاکی از نقض حقوق بشر توسط شرکت‌های تولیدکننده روغن پالم وجود دارد؛ از جمله تصرف غیرمجاز زمین‌ها، پرداخت دستمزدهای پایین، ایجاد شرایط کاری غیرایمن و کاهش کیفیت زندگی جوامع محلی.
روش های پایدار:
کارشناسان معتقدند روش‌های پایدارتری برای تولید این روغن وجود دارد. برای نمونه، یک تحلیل در سال ۲۰۱۵ نشان داد که محدود کردن گسترش مزارع جدید به مناطق فاقد جنگل و کاشت در مناطقی با ذخایر کربن پایین میتواند انتشار گازهای گلخانه‌ای را تا ۶۰ درصد کاهش دهد.
برای اطمینان از خرید روغن پالمی که به‌طور اخلاقی و پایدار تولید شده، می‌توانید مارک‌هایی را انتخاب کنید که مهر تأیید میزگرد روغن پالم پایدار (RSPO) را دارند. با این حال، حتی روغن پالمی که به‌صورت پایدار تولید می‌شود، همچنان میتواند نگرانی‌های زیست محیطی خاصی ایجاد کند، به‌ویژه هنگامی که مزارع وسیع برای تولید این محصول زمین‌های دیگری را تصرف می‌کنند. به گفته برخی، بهترین روش برای حمایت از پایداری در تولید روغن پالم قرمز، خرید مستقیم از مزارع کوچک محلی است.
کلام آخر:
روغن پالم یکی از پرمصرف‌ترین روغن‌ها در جهان محسوب می‌شود. با این حال، نگرانی‌های عمده‌ای درباره اثرات تولید آن بر محیط زیست، حیات وحش و زندگی جوامع بومی وجود دارد. اگر تصمیم به مصرف روغن پالم دارید، توصیه می‌شود مارک‌هایی را انتخاب کنید که از نظر اخلاقی و زیست‌محیطی معتبر هستند و توسط سازمان RSPO تأیید شده‌اند. همچنین راه دیگری که میتواند به افزایش پایداری کمک کند، خرید مستقیم این محصول از مزارع کوچک محلی است، در صورت امکان.
سوالات متداول درباره روغن پالم و سلامتی
روغن پالم حاوی چربی اشباع شده است که مصرف زیاد آن ممکن است خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی را افزایش دهد. اما در مقادیر متعادل و در چارچوب یک رژیم غذایی سالم، معمولاً مشکلی ایجاد نمی‌کند.
بله، روغن پالم سرشار از ویتامین E و آنتیاکسیدانهاست که میتوانند به تقویت سیستم ایمنی و حفظ سلامت پوست کمک کنند.
بله، به دلیل نقطه دود بالا و پایداری در برابر حرارت، روغن پالم برای پخت‌وپز و سرخ کردن گزینه‌ای مناسب است.
روغن پالم میتواند کلسترول بد (LDL) و کلسترول خوب (HDL) را افزایش دهد، بنابراین مصرف متعادل آن اهمیت دارد.