حمله اضطراب معمولاً در واکنش به یک موقعیت استرس‌زا به وجود می‌آید و به تدریج ایجاد می‌شود، در حالی که حمله پانیک می‌تواند به طور ناگهانی و بدون هشدار قبلی اتفاق بیفتد. هر دو ممکن است نشانه‌ای از یک مشکل یا اختلال زمینه‌ای باشند. شاید وقتی مردم از “تفاوت بین حمله پانیک و حمله اضطرابی” صحبت می‌کنند، به نظر بیاید که این دو مشابه هم هستند، اما در واقع، هرکدام شرایط متفاوتی دارند. برای درک بهتر تفاوت‌ها و آگاهی به سبک زندگی سلامت، ادامه مقاله را بخوانید.
حمله اضطرابی چیست؟
در “راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی” (DSM-5)، حملات اضطرابی به طور خاص ذکر نشده است، اما اضطراب به عنوان ویژگی مشترک در بسیاری از اختلالات روانی رایج شناخته شده است. این اختلالات شامل مواردی مانند:
اختلال اضطراب فراگیر، اختلال هراس، اختلال اضطراب جدایی، آگورافوبیا بدون سابقه اختلال هراس، اختلال استرس پس از سانحه، اختلال اضطراب اجتماعی، اختلال وسواس فکری عملی (OCD)، فوبیای خاص.
اضطراب معمولاً به پیش‌بینی یک موقعیت یا رویداد استرس‌زا مربوط می‌شود و ممکن است به تدریج بروز کند. علائم اضطراب شامل نگرانی، پریشانی و ترس است. گاهی فردی ممکن است احساس کند که یک “حمله اضطرابی” داشته است، در حالی که دیگران ممکن است آن علائم را تجربه نکنند.
حمله پانیک چیست؟
حملات پانیک به طور ناگهانی اتفاق می‌افتند و باعث ترس شدید و اغلب طاقت‌فرسا می‌شوند. این حملات معمولاً با علائم فیزیکی چالش‌برانگیز مانند ضربان قلب تند، تنگی نفس یا حالت تهوع همراه هستند. در DSM-5، حملات پانیک به دو دسته تقسیم می‌شوند: حملات پانیک غیرمنتظره که بدون علت مشخصی رخ می‌دهند و حملات پانیک منتظره که ممکن است با عواملی خاص تحریک شوند. هر کسی ممکن است یک حمله پانیک را تجربه کند، اما وقتی این حملات به طور مکرر و بدون دلیل واضح اتفاق می‌افتند، می‌تواند نشانه‌ای از اختلال پانیک باشد، که یک اختلال روانی است که با حملات پانیک ناگهانی و مکرر شناخته می‌شود.
تفاوت بین حمله پانیک و حمله اضطرابی چیست؟
حملات پانیک و حمله اضطرابی ممکن است علائم مشابه زیادی داشته باشند، اما تفاوت‌هایی نیز بین این دو وجود دارد. ممکن است هر دو حمله همزمان رخ دهند، مثلاً وقتی در مورد یک موقعیت استرس‌زا مانند سخنرانی در محل کار نگران هستید، اضطراب تجربه می‌کنید و وقتی موقعیت پیش می‌آید، ممکن است حمله پانیک نیز اتفاق بیفتد.
هر دو نوع حمله می‌توانند علائم احساسی و فیزیکی مشابهی داشته باشند، مانند:
- دلهره و نگرانی
- ترس از مرگ یا از دست دادن کنترل
- تپش قلب، درد قفسه سینه، تنگی نفس، یا گرفتگی گلو
- تعریق، لرز یا گرگرفتگی
- احساس ضعف یا سرگیجه
- حالت تهوع، درد شکم، یا ناراحتی معده
اما تفاوت‌های مهمی نیز وجود دارد:
- علت: اضطراب معمولاً به یک موقعیت استرس‌زا یا تهدیدکننده مرتبط است، اما حملات پانیک همیشه با شرایط استرس‌زا شروع نمی‌شوند و اغلب به طور ناگهانی و بدون هشدار قبلی رخ می‌دهند.
- شدت: اضطراب می‌تواند خفیف تا شدید باشد و گاهی در پس‌زمینه ذهن شما در حین فعالیت‌های روزمره باشد، اما حملات پانیک اغلب علائم شدیدی ایجاد می‌کنند.
- پاسخ جنگ یا گریز: در طول حمله پانیک، بدن به طور طبیعی وارد پاسخ جنگ یا گریز می‌شود و علائم فیزیکی معمولاً شدیدتر از اضطراب هستند.
- سرعت شروع: اضطراب معمولاً به تدریج شروع می‌شود، اما حملات پانیک به طور ناگهانی و بدون پیش‌بینی رخ می‌دهند.
تأثیر: حملات پانیک می‌توانند باعث ترس از وقوع حمله دیگری شوند، که ممکن است فرد را وادار به اجتناب از مکان‌ها یا موقعیت‌هایی کند که فکر می‌کند ممکن است دوباره حمله پانیک رخ دهد.
علت حمله پانیک و دلایل اضطراب
حملات پانیک به طور غیرمنتظره و بدون هیچ محرک خارجی رخ می‌دهند، در حالی که حملات اضطرابی می‌توانند به دلایل مختلفی ایجاد شوند. برخی از عوامل و محرک‌های رایج که می‌توانند باعث اضطراب و حملات پانیک شوند عبارتند از:
- شغل پر استرس
- رانندگی
- موقعیت‌های اجتماعی
- فوبیاهایی مانند ترس از فضاهای شلوغ یا باز (آگورافوبیا)، ترس از فضاهای کوچک (کلاستروفوبیا)، و ترس از ارتفاع (آکروفوبیا)
- یادآوری یا خاطرات تجربیات آسیب‌زا
- بیماری‌های مزمن مانند بیماری قلبی، دیابت، سندرم روده تحریک‌پذیر، یا آسم
- درد مزمن
- ترک مواد مخدر یا الکل
- مصرف زیاد کافئین
- داروها و مکمل‌ها
- مشکلات تیروئید
عوامل خطر برای حمله پانیک و اضطراب
اضطراب و حملات پانیک عوامل خطر مشابهی دارند که شامل:
- تجربه تروما یا شاهد رویدادهای آسیب‌زا، چه در کودکی و چه در بزرگسالی
- تجربه یک رویداد استرس‌زا در زندگی مانند مرگ یکی از عزیزان یا طلاق
- استرس و نگرانی‌های مداوم مانند مسئولیت‌های کاری، درگیری‌های خانوادگی یا مشکلات مالی
- زندگی با یک بیماری مزمن یا بیماری تهدیدکننده زندگی
- داشتن شخصیت مضطرب
- داشتن یک بیماری روانی دیگر مانند افسردگی
- داشتن اعضای نزدیک خانواده که اختلالات اضطرابی یا پانیک دارند
- استفاده از مواد مخدر یا مصرف الکل
افرادی که اضطراب را تجربه می‌کنند، بیشتر در معرض خطر حملات پانیک قرار دارند، اما داشتن اضطراب لزوماً به این معنی نیست که شما حتماً حمله پانیک را تجربه خواهید کرد.
تشخیص تفاوت حمله پانیک و حمله اضطرابی
پزشکان نمی‌توانند به طور مستقیم “حمله اضطرابی” را تشخیص دهند، اما می‌توانند به تشخیص برخی از شرایط مرتبط با اضطراب و پانیک بپردازند. این شامل:
- علائم اضطراب
- اختلالات اضطرابی
- حملات وحشت
- اختلالات هراس
پزشک از شما در مورد علائم و تاریخچه پزشکی شما سوال می‌کند و آزمایشاتی را برای بررسی سایر مشکلات سلامتی که ممکن است علائمی مشابه به اضطراب یا حملات پانیک داشته باشند، مانند بیماری قلبی یا مشکلات تیروئید، انجام می‌دهد.
برای تشخیص دقیق، پزشک ممکن است اقدامات زیر را انجام دهد:
- معاینه فیزیکی
- آزمایش خون
- آزمایش قلبی، مانند نوار قلب (ECG یا EKG)
- ارزیابی روانشناختی یا روانسنجی
درمان و دارو برای حمله پانیک و حمله اضطرابی
برای درمان حملات پانیک و اضطراب، بهتر است با پزشک خود مشورت کنید تا درمان مناسب برای شما تجویز شود. در اینجا برخی از درمان‌های معمول که می‌توانند به شما کمک کنند، آورده شده است:
مشاوره و روان‌درمانی
درمان اختلالات اضطراب و پانیک اغلب ترکیبی از روش‌های مختلف است، از جمله:
- رفتار درمانی شناختی (CBT): این نوع درمان به شما کمک می‌کند تا نگرش‌ها و افکار منفی که موجب اضطراب می‌شوند را شناسایی کرده و به شیوه‌ای جدید آن‌ها را ببینید. مشاور می‌تواند به شما در ایجاد استراتژی‌هایی برای مدیریت موقعیت‌های استرس‌زا و محرک‌ها کمک کند.
- درمان شناختی: این درمان به شما کمک می‌کند تا افکار غیرمفیدی را که معمولاً زمینه‌ساز اضطراب هستند، شناسایی کنید و آن‌ها را دوباره بررسی کرده و به آن‌ها به‌طور بی‌طرفانه نگاه کنید.
- مواجهه درمانی: این درمان شامل قرار گرفتن در موقعیت‌های ترسناک و اضطراب‌آور به‌صورت کنترل‌شده است که می‌تواند به شما کمک کند تا با ترس‌ها و نگرانی‌هایتان به شیوه‌ای جدید مواجه شوید.
- تکنیک‌های تمدد اعصاب: این تکنیک‌ها شامل تمرینات تنفسی، مدیتیشن هدایت‌شده، آرام‌سازی پیشرونده، بیوفیدبک و تمرینات اتوژنیک می‌شود. این روش‌ها به کاهش استرس و اضطراب کمک می‌کنند. پزشک می‌تواند در مورد این تکنیک‌ها با شما صحبت کند و روش‌های مختلفی مانند جلسات فردی یا گروهی را پیشنهاد دهد.
مهم است که درمان‌ها به‌طور فردی برای شما تنظیم شوند و ترکیبی از روش‌های مختلف ممکن است برای بهترین نتیجه مفید باشد.
داروها
پزشک شما ممکن است داروهایی را برای مدیریت حملات پانیک و اضطراب تجویز کند. برخی از داروهای رایج عبارتند از:
- داروهای ضد افسردگی: این داروها شامل مهارکننده‌های انتخابی بازجذب سروتونین (SSRIs) و مهارکننده‌های بازجذب سروتونین-نوراپی نفرین (SNRIs) هستند که برای درمان اضطراب و افسردگی استفاده می‌شوند.
- مسدودکننده‌های بتا: این داروها می‌توانند به کنترل علائم فیزیکی مانند ضربان قلب سریع کمک کنند.
- داروهای ضد اضطراب: این داروها شامل بنزودیازپین‌ها هستند که داروهای آرام‌بخشی هستند و می‌توانند به سرعت علائم اضطراب را کاهش دهند.
تمامی این داروها ممکن است عوارض جانبی داشته باشند. SSRIs و SNRIs معمولاً برای استفاده طولانی‌مدت تجویز می‌شوند و اثرات آن‌ها به تدریج مشخص می‌شود. از طرفی بنزودیازپین‌ها فقط برای استفاده کوتاه‌مدت توصیه می‌شوند، زیرا خطر وابستگی به آن‌ها بالا است. معمولاً پزشکان ترکیبی از درمان‌های دارویی و غیر دارویی را برای بهبود وضعیت بیمار تجویز می‌کنند و ممکن است نیاز باشد برنامه درمانی شما را در طول زمان تغییر دهند.
درمان‌های ساده برای حمله پانیک و حمله اضطرابی
برای پیشگیری و درمان علائم اضطراب و حملات پانیک، بهتر است با یک پزشک یا متخصص سلامت روان مشورت کنید. داشتن یک برنامه درمانی مشخص و پایبندی به آن در هنگام وقوع حمله می‌تواند به شما کمک کند تا احساس کنید که بر وضعیت خود کنترل دارید. در صورتی که احساس کردید که اضطراب یا حمله پانیک در حال آغاز است، می‌توانید از روش‌های زیر استفاده کنید:
- نفس‌های عمیق آهسته بکشید: اگر احساس کردید که تنفس شما سریع و سطحی شده، تمرکز خود را روی هر دم و بازدم بگذارید. در حین استنشاق، احساس کنید که شکم شما پر از هوا می‌شود. هنگام بازدم، به آرامی از چهار بشمارید و این کار را تکرار کنید تا تنفس شما آرام شود.
- آنچه را که تجربه می‌کنید بشناسید و بپذیرید: اگر قبلاً حملات اضطراب یا پانیک را تجربه کرده‌اید، می‌دانید که ممکن است احساس ناراحتی شدیدی ایجاد کند. به خود یادآوری کنید که این علائم موقتی هستند و به زودی برطرف می‌شوند و شما به حالت عادی باز می‌گردید.
- ذهن آگاهی را تمرین کنید: ذهن آگاهی یکی از روش‌های مؤثر برای درمان اضطراب است که به شما کمک می‌کند در لحظه حال مستقر شوید. شما می‌توانید با مشاهده فعال افکار و احساسات خود بدون واکنش نشان دادن به آن‌ها، این تکنیک را تمرین کنید.
- از تکنیک‌های آرام‌سازی استفاده کنید: تکنیک‌های تمدد اعصاب شامل تصویرسازی هدایت‌شده، رایحه درمانی و آرامش عضلانی است. اگر علائم اضطراب یا حمله پانیک دارید، سعی کنید اقداماتی انجام دهید که به شما احساس آرامش بدهد، مانند بستن چشمانتان، گرفتن یک دوش گرم یا استفاده از اسطوخودوس که خواص آرامش‌بخشی دارد.
تغییر سبک زندگی
تغییرات زیر در سبک زندگی می‌توانند به شما کمک کنند تا از اضطراب و حملات پانیک جلوگیری کنید و شدت علائم را در زمان بروز حمله کاهش دهید:
- منابع استرس در زندگی خود را شناسایی و مدیریت کنید.
- یاد بگیرید چگونه افکار منفی را شناسایی کرده و آن‌ها را متوقف کنید.
- به طور منظم و با شدت متوسط ورزش کنید.
- تمرین مدیتیشن یا یوگا را در برنامه روزانه خود قرار دهید.
- یک رژیم غذایی متعادل داشته باشید.
- به گروه‌های حمایتی برای افراد مبتلا به اضطراب یا حملات پانیک بپیوندید.
کلام آخر
تفاوت حمله پانیک و حمله اضطرابی را شناختیم و دریافتیم که، یکسان نیستند. اگرچه این دو اصطلاح معمولاً به جای هم استفاده می‌شوند، تنها حملات پانیک در DSM-5 توضیح داده شده است. اضطراب و حملات پانیک علائم، علل و عوامل خطر مشابهی دارند، اما حملات پانیک معمولاً شدیدتر بوده و اغلب با علائم فیزیکی شدیدتری همراه هستند. اگر علائم اضطراب یا حملات پانیک بر زندگی روزمره شما تأثیر می‌گذارد، توصیه می‌شود با یک متخصص، روانپزشک یا روانشناس مشورت کنید.